Page 29 - Oblicza Geografi Zakres Podstawowy

3 Rzeźbotwórcza działalność

lodowców górskich i lądolodów

Na tej lekcji dowiesz się: jakie są podstawowe procesy rzeźbotwórcze lodowców  jakie formy
terenu powstają w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów.

Na poprzedniej lekcji była mowa o tym, morena czołowa tworzy się przed jęzorem
że płynąca woda jest jedną z najważniej- lodowca,
szych sił rzeźbiących powierzchnię Ziemi. morena denna osadza się przy dnie lodowca,
Również woda w postaci lodu potrafi znacz- morena środkowa powstaje w środkowej
nie przekształcać krajobraz. Lodowce gór- części jęzora lodowcowego,
skie i lądolody, podobnie jak rzeki, niszczą morena boczna jest usypywana wzdłuż
podłoże skalne, transportują materiał skalny, boków jęzora lodowcowego.
a następnie go osadzają. Powstają wówczas Wleczony przez lodowiec materiał skalny
różnorodne formy terenu. przyczynia się do dalszego zdzierania pod-
Przyjrzyjmy się zatem, w jaki sposób łoża, a także szlifowania i wygładzania wszel-
lodowce górskie i lądolody kształtują kich nierówności. W ten sposób powstają
powierzchnię Ziemi oraz jakie formy terenu barańce, zwane też mutonami. Mają one
powstają w wyniku ich działalności. charakterystyczny kształt, który możesz
zaobserwować na poniższej fotografii. Prze-
Działalność lodowców górskich mieszczający się doliną jęzor lodowcowy nie-
Na obszarach górskich, w miejscach groma- przerwanie ją poszerza i pogłębia. W efekcie
dzenia się znacznej ilości śniegu, powstają z pierwotnej V-kształtnej doliny rzecznej
pola firnowe. Ich podłoże ulega silnemu powstaje dolina U-kształtna.
żłobieniu, co przyczynia się do powstawania
nieckowatych zagłębień zwanych kotłami
lodowcowymi lub cyrkami lodowcowymi.
Wiele takich miejsc z czasem wypełnia się
wodą – tak powstają jeziora cyrkowe. Nara-
stające w polu firnowym masy śniegu i lodu
pod wpływem siły grawitacji przemieszczają
się w dół doliny. Przybierają wtedy postać
jęzorów lodowcowych. Przesuwają się one
wraz z wtopionym materiałem skalnym,
który gromadzi się w formie moreny. Mate-
riał skalny ma postać zarówno dużych gła- Barańce od strony nasuwającego się lodowca mają
zów, jak i drobnych piasków. W zależności łagodnie nachylone stoki, a od strony przeciwnej ich stoki
od miejsca jego gromadzenia się w obrębie są strome. Imponującym przykładem takiej formy
jest baraniec Lembert Dome znajdujący się w Parku
lodowca powstają różne typy moren: Narodowym Yosemite w Stanach Zjednoczonych.

Morena – różnorodny materiał skalny (głazy, piaski, gliny) transportowany przez lodowiec i osadzany w różnych
miejscach. Morena to również forma terenu zbudowana z materiału transportowanego przez lodowiec.

131